Lagenda Datu Paduka Mat Salleh Berdasarkan Cerita Lisan
Datu Paduka Mat Salleh adalah seorang tokoh pahlawan
terbilang di negeri Sabah di zaman penjajahan British. Beliau adalah seorang
pahlawan dan Ketua Masyarakat yang berbangsa Suluk - Bajau. Bapanya dikenali
sebagai Datu Balu dan merupakan seorang Penguasa atau Ketua di kawasan Sugut.
Ibunya berbangsa Bajau dan dipercayai berasal dari Inanam. Mat Salleh adalah
tokoh pejuang yang menentang penjajahan British di Sabah. Kegagahan dan
kepimpinan beliau bukan sahaja ditakuti oleh pihak British, malahan beliau telah
melancarkan penentangan ala-gerila yang menyatukan kaum-kaum bumiputera di
Sabah. Beliau adalah Lambang Perpaduan Rakyat Sabah.
Sewaktu menentang penjajahan British beberapa orang Pahlawan
Sukuan telah sama-sama bergabung dan bernaung di bawah Mat Salleh. Antaranya
ialah Mat Satur ( Balanini ), Kamuntah ( Suku Illanun ), Kolindod ( Suku Rungus
), Langkap ( Dusun ), Timus ( Bajau Samah ), Pangeran Syahbandar ( Suku Brunei
) dan lain-lain lagi.
Berdasarkan Cerita Lisan yang diceritakan kepada saya oleh Tuan
Imam Haji Musa Bin Tuan Imam Haji Jamaluddin (1), imam di Kampung Parapat Laut
( bersebelahan dengan Kampung limau-limauan di Kudat dan pada masa penjajahan
British kampung ini adalah sebahagian dari kawasan limau-limauan ) Datu Paduka
Mat Salleh bukanlah anak sebenar Datu Balu tetapi adalah anak orang halus atau
bunian atau makhluk ghaib. Datu Balu telah menemui Datu Mat Salleh yang masih
bayi terapung di atas buih air di sebuah Danau atau Tasik ( lokasi tasik atau
danau ini biarlah menjadi rahsia saya buat masa ini ). Bayi ini telah dibawa
pulang ke rumah dan dipelihara sebagai bayi manusia biasa. Bayi lelaki ini
adalah seorang yang ganjil kerana bahagian atas dalam mulutnya ( alak-alak )
adalah berwarnahitam. Tanda hitam ini dikenali sebagai Pilang dan kedudukannya
yang di dalam mulut dipercayai menandakan bahawa apabila dewasa kelak bayi ini
akan menjadi orang gagah dan pahlawan terbilang atau dalam istilah bahasa Suluk
" Babantugun " dan "Pag Kalallah "dalam Bahasa Bajau
Balanini.
Mat Salleh membesar di Sugut dan Inanam bersama-sama
anak-anak Datu Balu yang lain iaitu Badin, Santara dan Ali. Apabila dewasa, Mat
Salleh telah berguru dengan seorang Pahlawan dan guru agama yang terkenal iaitu
Tuan Haji Abdul Rahim atau dikenali juga sebagaiMaharaja Untong seorang Raja di
Limau-limauan, Kudat ( Ketika itu Kudat belum diasaskan dan masih menjadi
sebahagian wilayah Limau-limauan di Teluk Marudu. Kegagahan dan kepahlawanan
Tuan Haji Abdul Rahim sangat digeruni oleh lanun-lanun dan beliau terkenal di
seluruh Teluk Marudu dan Kepulauan Sulu. Tuan Haji Japalus Bin Tuan
Banggunah(2) seorang saksi hidup yang merupakan Wakil Ketua Anak Negeri ( WKAN
) di Kudat menceritakan kepada saya bahawa Ilmu Pitunang Peluru ( sejenis ilmu
yang digunakan untuk menembak, memanah atau melontar dengan tepat ) Tuan Haji
Abdul Rahim sangat ajaib dan ampuh. Beliau mengatakan apabila hendak menembak
Payau ( Rusa ) Tuan Haji Abdul Rahim cukup hanya dengan menembak ke atas langit
dan apabila telah melepaskan peluru beliau akan memerintahkan orang-orangnya
untuk mengambil Payau yang telah ditembak di mana-mana sahaja tempat yang
disebutnya untuk disembelih. Ilmu Pitunang milik Tuan Haji Abdul Rahim seakan
mengikut niat dan ikut cakap. Jika beliau mengatakan kena di paha, maka
dipahalah Payau tersebut tertembak, sebaliknya jika diperut maka diperutlah
yang terkena tembakan. Tuan Haji Abdul Rahim juga seorang guru ilmu Usul dan
Tasauf yang diwarisi secara turun-temurun dari Perguruan Wali Tujuh dari Sulu
dan Sabah.
Datu Paduka Mat Salleh juga adalah bersepupu dengan Tuan
Haji Abdul Rahim seperti yang diceritakan oleh Tun Datu Mustapha Bin Datu Harun
(3) dan beliau berguru dengan Tuan Haji Abdul Rahim sehingga tamat ilmu dunia
dan ilmu akhirat atau ilmu kepahlawanan dan ilmu keagamaan. Datu Paduka Mat
Salleh mewarisi ilmu Pitunang, ilmu Tebuan Jadian, ilmu Penunduk Naga, ilmu Pag
Datu, Langkah Laksamana, ilmu Perabun, ilmu Perang Saidina Ali, ilmu Sambut
Peluru dan berbagai lagi jenis ilmu kepahlawanan.
Datu Paduka Mat Salleh telah berkahwin dengan seorang Puteri
Diraja Sulu ( Puteri Sultan Sulu ) yang dikenali sebagai Dayang Bandungdan
akhirnya dilantik menjadi Pemerintah atau Raja di kawasan Sugut. Beliau
memerintah Sugut dan menjalankan pemerintahannya di Pulau Jambongan. Segala
pedagang yang berdagang di perairan Jambongan hingga ke sempadan Sandakan dan
di daerah Sugut akan membayar cukai kepada beliau.
Rujukan :
(1). Tuan Imam Hj Musa Bin Tuan Imam Jalaluddin adalah
seorang cicit Tuan Haji Abdul Rahim dan neneknya yang benama Aminah adalah
seorang yang berbangsa Sungai Puawang di sugut dan bersepupu dengan isteri Haji
Abdul Rahim yang bernama Antalas yang mempunyai kaitan keluarga dengan Pak Musa
( Pahlawan Sugut ).
(2). Tuan Haji Japalus Bin Tuan Banggunah mengatakan bahawa
Haji Abdul Rahim adalah Pak Cik bapanya. Susur galur keturunannya adalah dari
jurai keturunan Tuan Masaik ( Raja Islam Sulu yang Pertama ).
(3). Seperti yang diceritakan dalam Buku Malaysia Baru.
Source: Datu Paduka Mat Salleh: Realiti dan Lagenda
No comments:
Post a Comment